Genel

Felsefi danışmanlık, bireylere yaşamlarını felsefi olarak incelemelerinde, kendileri ve dünyaları hakkındaki felsefi anlayışlarını geliştirmelerinde yardımcı olmayı amaçlayan, yeni kurumsallaşmış bir felsefe biçimidir. Bu süreçte temel araçlardan biri, antik çağlardan beri bilgelik arayışının merkezinde yer alan Sokratik Yöntem veya Diyalektik’tir.

Sokratik Yöntemin Özü

Sokratik Yöntem, bilginin edinilmesine yönelik belirgin bir yaklaşımdır. Bu yöntem, geleneksel ders anlatımının aksine, bilginin öğretmenden öğrenciye aktarılması yerine, muhatabın (danışanın) kendi içindeki bilginin ortaya çıkarılmasına yardımcı olur. Felsefi danışmanlıkta danışman, danışana yanıtları veren kişi değil, doğru soruları soran ve danışanın kendi düşüncelerini eleştirel bir şekilde incelemesini sağlayan bir ebe (maieutik yardımcı) rolünü üstlenir.

Yöntemin temelinde soru ve cevap alışverişi yer alır. Sokrates’in ilgilendiği Güzellik, Hakikat, İyilik, Sevgi ve Adalet gibi konular, ampirik yollarla değil, ancak felsefi olarak diyalektik yoluyla ele alınabilir. Bu süreç, soyut ve genel bir kavramsal soruyla başlar; örneğin, “Adalet nedir?” Sokratik diyalektiğin temel adımları, kavrama bir tanım önermek, bu tanımı karşı örneklerle titizlikle çapraz sorgulamaya tabi tutmak (elenkhos) ve başarılı bir karşı örnek bulunması durumunda daha iyi bir tanım önermektir. Amaç, kusursuz ve karşı örneklere karşı dayanıklı bir tanıma ulaşmaktır.

Sokratik Yöntemin karikatürize edilen sert ve aşağılayıcı biçiminin aksine, doğru uygulandığında bu yöntem nazik, sabırlı ve mizahi olmalıdır. Amaç, danışanı yenmek veya küçük düşürmek değil, onu bilgiyle doldurmak ve bilgiyi kendisinin keşfettiğini hissettirmektir. Bu, tüm taraflardan alçakgönüllülük gerektirir; zira kişi, kendi görüşlerinin sorgulanmanın ötesinde doğru olduğunu düşündüğünde diyalektik işe yaramaz.

Felsefi Danışmanlıkta Uygulanması

Felsefi danışmanlıkta Sokratik Yöntem, danışanın yaşamındaki sorunları çözme veya dağıtma kapasitesini engelleyen felsefi pozisyonlara meydan okumak için kullanılır. Danışanlar, kendileri, motivasyonları, duyguları, eylemleri ve çevreleri hakkındaki farkındalıklarını artırırlar. Bu terapötik süreç, karşılıklı güven ve şeffaflığa dayalı bir diyalog üzerine kuruludur.

Danışman, danışanın dile getirdiği örtük felsefi inançları, ilkeleri ve değerleri tespit etmeli ve bu inançların danışanın ufkunu nasıl sınırladığını ortaya çıkarmalıdır. Yanlış akıl yürütmenin, zihinsel stresin veya duygusal zorlukların temel nedeni olduğu durumlarda, danışmanın görevi, danışanın daha açık ve mantıklı düşünme yeteneğini veya istekliliğini teşvik ederek iyileşmesine yardımcı olmaktır.

Sokratik diyalog sırasında danışman, danışanın kişisel deneyimlerinin ardında yatan felsefi soruları ve varsayımları belirler. Ardından, bu sorunları daha genel felsefi soruların bir örneği olarak yeniden formüle etmeyi teklif eder. Bu süreç, danışanın kendi varsayımlarını eleştirel bir şekilde incelemesine olanak tanır ve alternatif yaklaşımların mümkün olduğunu fark etmesini sağlar. Danışman, farklı felsefi yaklaşımlara ve tartışmalara aşina olarak, danışanın ufkunu genişletebilir, ancak kendi kişisel felsefi pozisyonlarını danışana dayatmamalıdır.

Felsefi danışmanlıkta soru sorma, sadece bilgi toplamak için değil, aynı zamanda eleştirel düşünmeyi teşvik etmek ve dogmatizmle mücadele etmek için de hayati öneme sahiptir. Danışman, açık ve yargılayıcı olmayan bir tutum sergilemelidir; çünkü doğru sorular, danışanın öz-keşif yolculuğuna açılan kapıdır. Bu bağlamda, Sokratik eleştiri (elenkhos) sadece bir fikir pratiği değil, aynı zamanda etik bir işlev de görür: Muhatabın çelişkiyi kendisinin görmesini sağlayarak, kişinin kendi içindeki tutarsızlıkla yüzleşmesine yardımcı olur. Bu tutarsızlık, bireyin kendine ve hayata bakış açısını temelden değiştirebilecek yıkıcı veya yapıcı bir deneyim olan aporia‘ya (çıkmaza) yol açabilir.

Sokratik Yöntem, felsefi danışmanlıkta bilgelik sevgisinin (philo-sophia) pratiğe dökülmesini temsil eder. Danışanın yaşamdaki zorluklarla daha derin ve bilgece başa çıkmasına yardımcı olmayı amaçlar; çünkü yaşamak, bireyin kendisi ve dünyası hakkında belirli bir anlayışı bünyesinde barındırmaktır.

——————————————————————————–

Kaynakça

Birnbacher, D. (1999). The Socratic method in teaching medical ethics: Potentials and limitations. Medicine, Health Care and Philosophy, 2(3), 219–224.

Dillon, J. J. (2016). Teaching psychology and the Socratic method: Real knowledge in a virtual age. Palgrave Macmillan.

Ellenbogen, S. (2006). Wittgenstein and philosophical counseling. Philosophical Practice, 2(2), 79–85.

Farnsworth, W. (2021). The Socratic method: A practitioner’s handbook. David R. Godine, Publisher.

Froján-Parga, M. X., Calero-Elvira, A., & Montaño-Fidalgo, M. (2011). Study of the Socratic method during cognitive restructuring. Clinical Psychology & Psychotherapy, 18(2), 110–123.

Gardner, L. (2016). Metamodernism: A new philosophical approach to counseling. The Journal of Humanistic Counseling, 55(2), 118–132.

Gruengard, O. (2023). Philosophy in philosophical counseling: Unasked questions, open answers. Lexington Books.

Hansen, J. T. (2013). Philosophical issues in counseling and psychotherapy: Encounters with four questions about knowing, effectiveness, and truth. Rowman & Littlefield Publishers.

Hole, G. T. (2005). Philosophical counseling and technical language. Philosophical Practice: Journal of the American Philosophical Practitioners Association, 1(1), 31–41.

Kim, J. (2017). Implications of Augustine’s theory on happiness in the aspect of philosophical counseling – With a focus on et. Journal Of pan-Korean Philosophical Society, 87, 527.

Kreeft, P., & Dougherty, T. (2010). Socratic logic: A logic text using Socratic method, Platonic questions, and Aristotelian principles. St. Augustines Press.

Lahav, R. (1996). Philosophical counseling and Taoism: Wisdom and lived philosophical understanding. Journal of Chinese Philosophy, 23(3), 259–276.

Lyddon, W. J. (1989). Root metaphor theory: A philosophical framework for counseling and psychotherapy. Journal of Counseling & Development, 67(8), 442–448.

Morhayim, R. (2015). From the consultant’s perspective. İçinde L. de Paula, R. Kreimer, P. Raabe, R. Morhayim, & N. A. (Eds.), Women in philosophical counseling: The anima of thought in action (s. 131–136). Lexington Books.

Ogilvy, J. A. (1971). Socratic method, Platonic method, and authority. Educational Theory, 21(1), 3–20.

Overholser, J. (2018). The Socratic method of psychotherapy. Columbia University Press.

Parkinson, M. G., & Ekachai, D. (2002). The Socratic method in the introductory PR course: An alternative pedagogy. Public Relations Review, 28(2), 167–174.

Peoples, K., & Drozdek, A. (n.d.). Using the Socratic method in counseling: A guide to channeling inborn knowledge.

Piety, M. G. (2015). On Socratic conversation. İçinde L. de Paula, R. Kreimer, P. Raabe, R. Morhayim, & N. A. (Eds.), Women in philosophical counseling: The anima of thought in action (s. 217–228). Lexington Books.

Portelli, J. P. (1990). The Socratic method and philosophy for children. Metaphilosophy, 21(1-2), 143–161.

Rastrojo, J. B. (2006). Philosophical counseling as poietic philosophy. Philosophical Practice: Journal of the American Philosophical Practitioners Association, 2(1), 1–13.

Rohatyn, D. A. (1975). Some misconceptions of Socratic method. Theoria: A Journal of Social and Political Theory, 45, 73–78.

Rud, A. G. (1994). Intuition and the socratic method: Two opposed ways of knowing. Studies in Philosophy and Education, 13(1), 65–75.

Schiller, J. P. (1988). Dialogue and discovery. A study in Socratic method, and: Socratic education in Plato’s early dialogues (review). Journal of the History of Philosophy, 26(4), 655–657.

Schuster, S. C. (1995). The practice of Sartre’s philosophy in philosophical counseling and existential psychotherapy. Iyyun: The Jerusalem Philosophical Quarterly / עיון: רבעון פילוסופי, 44(January), 99–114.

Tomas, V. (1950). Socratic method and critical philosophy by Leonard Nelson, Thomas K. Brown, Brand Blanshard, Julius Kraft (review). The Philosophical Review, 59(3), 400–401.

Waterfield, R. (2010). The Socratic method: Plato’s use of philosophical drama. By Rebecca Bensen Cain (review). The Heythrop Journal, 51(1), 96–98.